ਕਵੀ ਇਉਂ ਵੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ
.........ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਜਮਾਤ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ। ਸਾਧਨਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਇਸ ਜਮਾਤ ਕੋਲ ਤਾਕਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕੋਲੋਂ ਸਾਧਨ ਖੋਹਣ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਜਮਾਤ ਆਨੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜਿਹੜੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਹਿਮ ਹੈ।
.........ਗੱਲ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਹੱਕ ਕੀ ਹਨ ਅਤੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਕੀ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਫ਼ਰਜ਼ ਅਦਾ ਕੀਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਬਗੈਰ ਹੱਕ ਲਏ ਫ਼ਰਜ਼ ਅਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਕ ਪੁਰਖ ਸਮਝਣ ਦੇ ਧੋਖੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮੂਰਖ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਮੂਰਖਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹਕੇ ਮੋਦੀ ਜਿਹੇ ਗੁੰਡੇ ਬਦਮਾਸ਼ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। .....ਪੈਸੇ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੀਂ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਧੁਰੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਚੱਕਰ ਕੱਢ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਵੇਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹ ਬਣਿਆ ਬਣਾਇਆ ਲੁੱਟ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਥੋਪ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦਾ ਖਮਿਆਜਾ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਕਾਲਜਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਾਡੇ ਧੀ-ਪੁੱਤ ਭੁਗਤ ਰਹੇ ਹਨ।
......ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਖਾਣ ਆਮ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਖਾਧਾ ਪੀਤਾ ਲਾਹੇ ਦਾ, ਬਾਕੀ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹੇ ਦਾ। ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਲੁੱਟ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਲੁੱਟ ਕਰਦਾ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਲੋਕ ਧਾਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਖਾ-ਪੀ ਲਿਆ ਉਹੀ ਸਾਡਾ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਖੋਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਥਾਂ ਮੋਦੀ-ਸ਼ਾਹ ਹਨ। ਪਰ ਉਦੋਂ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਾਨੀ ਚੇਤੇ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਲੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਖੋਹ ਕੇ ਅਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਡੰਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵਜਾਇਆ, ਸਗੋਂ ਵਿਉਂਤਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਪਣਾ ਸਿੱਕਾ ਵੀ ਚਲਾਇਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜਿਹਨਾਂ ਕੋਲ ਰਾਜ-ਭਾਗ ਦਾ ਇੱਕ ਕਿਣਕਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਜਾਣਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਗੁਰੀਲਾ ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜ਼ਾਬਰ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਟੱਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਵੀ ਸਮਾਂ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੀ ਉਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਹਾਲਤਾਂ ਵੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਨਾ ਹੋਣ ਜੋ ਘਰ-ਬਾਰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਣ। ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਧੀ ਟੱਕਰ ਲੈ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਜ਼ਬਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ।
......ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਘੋਲਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਦੌਰਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖ ਕੇ ਵੱਡੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਨਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਚੇਅਰਮੈਨ ਮਾਓ ਦੀਆਂ ਯੁੱਧਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਮੌਕਾ ਵੇਖ ਕੇ ਪੈਂਤੜਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਲਮਕਵੇਂ ਲੋਕ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਦਾਅਪੇਚ ਬਦਲਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਹਮਲਾਵਰ ਹੋਵੇ, ਉਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸਾਡੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਾ ਲਗਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਵੇਸਲਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ 'ਤੇ ਚੀਤੇ ਵਾਂਗ ਵਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
.......ਅੱਜ ਫਿਰ ਹਾਲਾਤ ਉਹੀ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਣ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ-ਮੁਰਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਗੁਆਉਂਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਇੱਕ ਰੁਟੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੇ ਜਾਪ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੁੜ ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੈਂਤੜਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
.......ਅਸੀਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੱਥੇਬੰਦਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਚੰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਮੋਟੀਆਂ ਆਪਹੁਦਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਡੰਡਾ ਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਅਪਣੀ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾs sਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਤੇ ਆਪਣੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਖ਼ਾਸੇ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹੇ? ਕੀ ਅਸੀਂ ਏਨੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਨਿੱਕੀ ਮੋਟੀ ਵਧੀਕੀ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅੱਗੇ, ਪੁਲਿਸ ਅੱਗੇ ਲੇਲ੍ਹੜੀਆਂ ਕੱਢਣੀਆਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ? ਸਾਡੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਗਿਣੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜੇ ਅਸੀਂ ''ਕੁੱਝ” ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਉਂਤਿਆ ਹੋਵੇ। ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਸਾਨੂੰ ਖ਼ੁਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹੀ ਧੂਹੀ ਫ਼ਿਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ, ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ। ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਦੁਸ਼ਮਣ ਜਮਾਤ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਅੰਗ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਉਸ 'ਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਕਤ ਲੰਘਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਊ ਪੁੱਤ ਬਣਕੇ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਅਖਵਾਉਂਦੀਆਂ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਆਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੁੜ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਿ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੁੜ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਕੀ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹਾਂ?
......ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ੌਰੂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਦੀ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਕਿਰਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਅਵੇਸਲ਼ੀ ਹੈ। ਜੋ ਅੱਜ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਹ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਕਾਲਜਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਵਾਪਰੇਗਾ। ਫ਼ਾਸ਼ੀ ਹੱਲੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨੱਕ ਭੰਨਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਜੇ ਕੋਈ ਕਮੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਲੋਹਾ ਗਰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੱਟ ਹੀ ਮਾਰਨੀ ਹੈ।
(ਸੁਰਜੀਤ 'ਗੱਗ' ਦੀ ਲੰਮੀ ਲਿਖਤ 'ਚੋਂ)
.........ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਜਮਾਤ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ। ਸਾਧਨਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਇਸ ਜਮਾਤ ਕੋਲ ਤਾਕਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕੋਲੋਂ ਸਾਧਨ ਖੋਹਣ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਜਮਾਤ ਆਨੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜਿਹੜੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਹਿਮ ਹੈ।
.........ਗੱਲ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਹੱਕ ਕੀ ਹਨ ਅਤੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਕੀ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਫ਼ਰਜ਼ ਅਦਾ ਕੀਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਬਗੈਰ ਹੱਕ ਲਏ ਫ਼ਰਜ਼ ਅਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਕ ਪੁਰਖ ਸਮਝਣ ਦੇ ਧੋਖੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮੂਰਖ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਮੂਰਖਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹਕੇ ਮੋਦੀ ਜਿਹੇ ਗੁੰਡੇ ਬਦਮਾਸ਼ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। .....ਪੈਸੇ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੀਂ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਧੁਰੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਚੱਕਰ ਕੱਢ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਵੇਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹ ਬਣਿਆ ਬਣਾਇਆ ਲੁੱਟ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਥੋਪ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦਾ ਖਮਿਆਜਾ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਕਾਲਜਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਾਡੇ ਧੀ-ਪੁੱਤ ਭੁਗਤ ਰਹੇ ਹਨ।
......ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਖਾਣ ਆਮ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਖਾਧਾ ਪੀਤਾ ਲਾਹੇ ਦਾ, ਬਾਕੀ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹੇ ਦਾ। ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਲੁੱਟ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਲੁੱਟ ਕਰਦਾ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਲੋਕ ਧਾਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਖਾ-ਪੀ ਲਿਆ ਉਹੀ ਸਾਡਾ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਖੋਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਥਾਂ ਮੋਦੀ-ਸ਼ਾਹ ਹਨ। ਪਰ ਉਦੋਂ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਾਨੀ ਚੇਤੇ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਲੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਖੋਹ ਕੇ ਅਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਡੰਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵਜਾਇਆ, ਸਗੋਂ ਵਿਉਂਤਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਪਣਾ ਸਿੱਕਾ ਵੀ ਚਲਾਇਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜਿਹਨਾਂ ਕੋਲ ਰਾਜ-ਭਾਗ ਦਾ ਇੱਕ ਕਿਣਕਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਜਾਣਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਗੁਰੀਲਾ ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜ਼ਾਬਰ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਟੱਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਵੀ ਸਮਾਂ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੀ ਉਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਹਾਲਤਾਂ ਵੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਨਾ ਹੋਣ ਜੋ ਘਰ-ਬਾਰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਣ। ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਧੀ ਟੱਕਰ ਲੈ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਜ਼ਬਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ।
......ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਘੋਲਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਦੌਰਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖ ਕੇ ਵੱਡੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਨਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਚੇਅਰਮੈਨ ਮਾਓ ਦੀਆਂ ਯੁੱਧਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਮੌਕਾ ਵੇਖ ਕੇ ਪੈਂਤੜਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਲਮਕਵੇਂ ਲੋਕ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਦਾਅਪੇਚ ਬਦਲਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਹਮਲਾਵਰ ਹੋਵੇ, ਉਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸਾਡੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਾ ਲਗਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਵੇਸਲਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ 'ਤੇ ਚੀਤੇ ਵਾਂਗ ਵਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
.......ਅੱਜ ਫਿਰ ਹਾਲਾਤ ਉਹੀ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਣ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ-ਮੁਰਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਗੁਆਉਂਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਇੱਕ ਰੁਟੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੇ ਜਾਪ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੁੜ ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੈਂਤੜਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
.......ਅਸੀਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੱਥੇਬੰਦਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਚੰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਮੋਟੀਆਂ ਆਪਹੁਦਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਡੰਡਾ ਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਅਪਣੀ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾs sਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਤੇ ਆਪਣੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਖ਼ਾਸੇ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹੇ? ਕੀ ਅਸੀਂ ਏਨੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਨਿੱਕੀ ਮੋਟੀ ਵਧੀਕੀ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅੱਗੇ, ਪੁਲਿਸ ਅੱਗੇ ਲੇਲ੍ਹੜੀਆਂ ਕੱਢਣੀਆਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ? ਸਾਡੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਗਿਣੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜੇ ਅਸੀਂ ''ਕੁੱਝ” ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਉਂਤਿਆ ਹੋਵੇ। ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਸਾਨੂੰ ਖ਼ੁਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹੀ ਧੂਹੀ ਫ਼ਿਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ, ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ। ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਦੁਸ਼ਮਣ ਜਮਾਤ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਅੰਗ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਉਸ 'ਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਕਤ ਲੰਘਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਊ ਪੁੱਤ ਬਣਕੇ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਅਖਵਾਉਂਦੀਆਂ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਆਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੁੜ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਿ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੁੜ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਕੀ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹਾਂ?
......ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਗੱਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ੌਰੂ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਦੀ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਕਿਰਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਅਵੇਸਲ਼ੀ ਹੈ। ਜੋ ਅੱਜ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਹ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਕਾਲਜਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਵਾਪਰੇਗਾ। ਫ਼ਾਸ਼ੀ ਹੱਲੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨੱਕ ਭੰਨਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਜੇ ਕੋਈ ਕਮੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਲੋਹਾ ਗਰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੱਟ ਹੀ ਮਾਰਨੀ ਹੈ।
(ਸੁਰਜੀਤ 'ਗੱਗ' ਦੀ ਲੰਮੀ ਲਿਖਤ 'ਚੋਂ)
No comments:
Post a Comment