5 ਅਤੇ 7 ਅਕਤੂਬਰ ਮੋਗਾ ਘੋਲ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ:
ਘੋਲਾਂ 'ਚੋਂ ਉੱਭਰੀ ਸੀ ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ
-ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਪਾਂਧੀ
.......ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਅਸਲੀ ਤੇ ਪਾਏਦਾਰ ਸਰੂਪ 5 ਅਤੇ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1972 ਨੂੰ ਵਾਪਰੇ ਮੋਗਾ ਗੋਲੀ ਕਾਂਡ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਉਭਰਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਵਲੋਂ ਮੋਗੇ ਵਿਖੇ ਹੋਏ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਨ-ਸ਼ਾਨ ਤੇ ਵਿਰਸੇ ਉੱਪਰ ਹੋਏ ਗੰਭੀਰ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਦਾ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਕੇ ਸੜਕਾਂ, ਚੁਰਾਹਿਆਂ, ਪਿੰਡਾਂ-ਖੇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਤੇ ਕੱਚੇ ਰਾਹਾਂ ਵੱਲ ਕੂਚ, ਇਕ ਨਿਵੇਕਲਾ ਤੇ ਸੁਰਖ਼ ਭਾਅ ਮਾਰਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬੇਗਰਜ਼ ਤੇ ਬੇਖੌਫ਼ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤਾਕਤਵਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਜ਼ਰਬਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਭਰਿਆ ਰੋਲ ਨਿਭਾਇਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਘੋਲ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਲੋਕ ਘੋਲ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਘੋਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਜਨਤਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਥੇਬੰਦਕ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਐਜ਼ੀਟੇਸ਼ਨਲ ਸਮਝ ਨੂੰ ਘੜਨ, ਤਰਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਅਮੀਰੀ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਵਾਲਾ ਮੌਕਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਜੇਹਾ ਮੌਕਾਮੇਲ ਸੀ ਜਿਥੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਧਿਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪੱਖ ਦੂਸਰੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਸੀ ਇੱਥੇ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਜਾਂ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਤੇ ਲੋਕ ਰੋਹ ਦਾ ਅਜੇਹਾ ਧੱਕੜ ਫੁਟਾਰਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਗੂਆਂ ਤੇ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਵਰਕਰਾਂ-ਹਮਦਰਦਾਂ ਦੇ ਪੂਰਾਂ ਦੇ ਪੂਰ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਦਿੱਤੇ। ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਜੇਹਾ ਤਿੱਖਾ ਤੇ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਘੋਲ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦਿੱਤਾ।
......ਕੀ ਮੋਗਾ ਘੋਲ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਸਾਂਝੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਮਾਡਲ ਕਾਰਗਰ ਸੀ ਜਾਂ ਹਰ ਧਿਰ ਦੀ ਹਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਜੇਬੀ ਮਾਡਲ ਸਹੀ ਹੈ? ਅਮਲ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਗਲਤ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਂਝੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਜਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਮੂਨੇ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਨਾ ਰੱਖ ਸਕਣ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਸਾਡੀ ਗਲਤ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਘੁਸੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਤੋੜਨ ਖਿੰਡਾਉਣ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਮਝ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰੇ ਬਿਨਾਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਇਕਮੁੱਠ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਕਠਿਨ ਤੇ ਔਖਾ ਬਣਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਮਾਂ ਇਸ ਪਾਸੇ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ।
......ਮੋਗਾ ਘੋਲ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ ਪੀ.ਐਸ.ਯੂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਚਰ ਰਹੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਮੁਖ ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਸਵੈਮਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਵਕਾਰ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬਣਾ ਕੇ ਲੜਿਆ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪ ਮੁਹਾਰਾਂ ਲੋਕ-ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਘੋਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਪੱਖ ਛੋਟਾ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਘੋਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ। ਇਹ ਵਾਪਰਿਆ ਨਿਵੇਕਲਾ ਘਟਨਾ ਕਰਮ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੀ.ਐਸ.ਯੂ ਦੇ ਇਕ ਸਾਂਝੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਨ ਦਾ ਬਾਨਣੂ ਬੰਨਿਆ।
(1ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਪੁਸਤਕ ''ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ'' 'ਚੋਂ)
ਘੋਲਾਂ 'ਚੋਂ ਉੱਭਰੀ ਸੀ ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ
-ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਪਾਂਧੀ
.......ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਅਸਲੀ ਤੇ ਪਾਏਦਾਰ ਸਰੂਪ 5 ਅਤੇ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1972 ਨੂੰ ਵਾਪਰੇ ਮੋਗਾ ਗੋਲੀ ਕਾਂਡ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਉਭਰਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਵਲੋਂ ਮੋਗੇ ਵਿਖੇ ਹੋਏ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਨ-ਸ਼ਾਨ ਤੇ ਵਿਰਸੇ ਉੱਪਰ ਹੋਏ ਗੰਭੀਰ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਦਾ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਕੇ ਸੜਕਾਂ, ਚੁਰਾਹਿਆਂ, ਪਿੰਡਾਂ-ਖੇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਤੇ ਕੱਚੇ ਰਾਹਾਂ ਵੱਲ ਕੂਚ, ਇਕ ਨਿਵੇਕਲਾ ਤੇ ਸੁਰਖ਼ ਭਾਅ ਮਾਰਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬੇਗਰਜ਼ ਤੇ ਬੇਖੌਫ਼ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤਾਕਤਵਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਜ਼ਰਬਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਭਰਿਆ ਰੋਲ ਨਿਭਾਇਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਘੋਲ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਲੋਕ ਘੋਲ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਘੋਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਜਨਤਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਥੇਬੰਦਕ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਐਜ਼ੀਟੇਸ਼ਨਲ ਸਮਝ ਨੂੰ ਘੜਨ, ਤਰਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਅਮੀਰੀ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਵਾਲਾ ਮੌਕਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਜੇਹਾ ਮੌਕਾਮੇਲ ਸੀ ਜਿਥੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਧਿਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪੱਖ ਦੂਸਰੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਸੀ ਇੱਥੇ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਜਾਂ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਤੇ ਲੋਕ ਰੋਹ ਦਾ ਅਜੇਹਾ ਧੱਕੜ ਫੁਟਾਰਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਗੂਆਂ ਤੇ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਵਰਕਰਾਂ-ਹਮਦਰਦਾਂ ਦੇ ਪੂਰਾਂ ਦੇ ਪੂਰ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਦਿੱਤੇ। ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਜੇਹਾ ਤਿੱਖਾ ਤੇ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਘੋਲ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦਿੱਤਾ।
......ਕੀ ਮੋਗਾ ਘੋਲ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਸਾਂਝੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਮਾਡਲ ਕਾਰਗਰ ਸੀ ਜਾਂ ਹਰ ਧਿਰ ਦੀ ਹਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਜੇਬੀ ਮਾਡਲ ਸਹੀ ਹੈ? ਅਮਲ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਗਲਤ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਂਝੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਜਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਮੂਨੇ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਨਾ ਰੱਖ ਸਕਣ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਸਾਡੀ ਗਲਤ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਘੁਸੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਤੋੜਨ ਖਿੰਡਾਉਣ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਮਝ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰੇ ਬਿਨਾਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਇਕਮੁੱਠ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਕਠਿਨ ਤੇ ਔਖਾ ਬਣਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਮਾਂ ਇਸ ਪਾਸੇ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ।
......ਮੋਗਾ ਘੋਲ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ ਪੀ.ਐਸ.ਯੂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਚਰ ਰਹੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਮੁਖ ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਸਵੈਮਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਵਕਾਰ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬਣਾ ਕੇ ਲੜਿਆ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪ ਮੁਹਾਰਾਂ ਲੋਕ-ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਘੋਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਪੱਖ ਛੋਟਾ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਘੋਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ। ਇਹ ਵਾਪਰਿਆ ਨਿਵੇਕਲਾ ਘਟਨਾ ਕਰਮ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੀ.ਐਸ.ਯੂ ਦੇ ਇਕ ਸਾਂਝੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਨ ਦਾ ਬਾਨਣੂ ਬੰਨਿਆ।
(1ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਪੁਸਤਕ ''ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ'' 'ਚੋਂ)
No comments:
Post a Comment