ਨੱਥੂਵਾਲਾ ਗਰਬੀ 'ਚ ਹੋਏ 6 ਕਤਲ:

ਨੱਥੂਵਾਲਾ ਗਰਬੀ 'ਚ ਹੋਏ 6 ਕਤਲ:
''ਉਹ ਜਵਾਨੀ ਬੜੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਜੰਮਦੀ ਏ ਮਰੀਆਂ ਆਸਾਂ ਦੇ ਸੱਥਰ 'ਤੇ''
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਪਿੰਡ ਨੱਥੂਵਾਲਾ ਗਰਬੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚੋਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ, ਭੈਣ-ਭਾਣਜੀ ਅਤੇ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾਦਾ ਜਖਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮਰਨੋਂ ਬਚ ਗਿਆ। ਦੂਸਰੀ ਘਟਨਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਦੋ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਘਟਨਾ ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਜੀਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਚੌਥੀ ਘਟਨਾ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੇ ਅਤੇ ਲੜਕੀ ਨੇ ਫੇਸ ਬੁੱਕ 'ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਟੁੱਟਵੀਆਂ ਇੱਕਹਿਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਸਮੂਹਿਕਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮੂਹਿਕਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਅਜਿਹੀ ਝੰਜੋੜੂ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆਖਰ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹਨ?
22 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲਕ 27 ਸਾਲਾ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਉਰਫ ਸੰਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ''ਖ਼ੂਨੀ ਚਿੱਠੀ'' ਦੇ ਅਨੁਵਾਨ ਹੇਠ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਅਗਸਤ ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਬਾਅਦ ਜਿਹੜਾ ਡਾਇਰੀ ਦੇ 19 ਸਫਿਆਂ ਦਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨੋਟ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੇ ਪਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ''ਇਹ ਸਾਰਾ ਵਾਕਿਆ ਜੋ ਹੋਇਆ ਏ, ਤੁਸੀਂ ਵੇਖ ਰਹੇ ਓ, ਇਹ ਮੇਰੀ ਚੁੱਪ ਦਾ ਅੰਜ਼ਾਮ ਏ।'' ਸੰਦੀਪ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ''ਚੁੱਪ ਦਾ ਅੰਜ਼ਾਮ'' ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਦਾ ਸਮਾਜ ਬਣ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸਾਂਝ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਕਿਸੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਦਿਲ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਸਕੇ, ਹੱਸ ਸਕੇ, ਰੋ ਸਕੇ। ਇਹ ਸਾਮਰਾਜੀ ਖਪਤਕਾਰੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਨਿਘਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਝਲਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਪਹਿਲਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਟੀ.ਵੀ. ਆਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਟੀਵੀ ਨੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਚੈਨਲ ਵੇਖਣ ਲਈ ਫੁੱਟ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨੇ ਮੀਆਂ-ਬੀਵੀ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਲਤਾ ਵਿੱਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸੰਦੀਪ ਅੱਗੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ''ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਗੁੰਮਨਾਮੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਂ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ।'' ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਸਾਰਥਿਕ ਰੁਝੇਵਾਂ ਇਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਤਹਿਤ ਕੋਈ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਜਾਪਦੀ ਹੋਵੇ। ਸੰਦੀਪ ਅਨੁਸਾਰ ''ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਅਤੇ ਬੀਜਨਾਸ਼ ਦਾ।''
ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆਇਆ ਸੰਦੀਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ''ਦੁਨੀਆਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਮੈਨੂੰ ਨਾਮਰਦ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇ ਦੇਣਗੇ ਕਿ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰੀ ਏ। ਪਰ ਏਹਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜੋ ਸੱਚ ਏ, ਇਹਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੇਰਾ ਜਾਂ ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੀ ਕਸੂਰ ਹੋਇਆ।'' ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜਿੱਥੇ ਕਦਰ ਨਾ ਪਵੇ, ਉੱਥੇ ਉਸਦੇ ਜੀਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਜ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਆਪਣੀ ਬੇਵਸੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸਮਤ ਦੇ ਖਾਤੇ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਛੱਡਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਜਦੋਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਜੀਹਦੇ 'ਤੇ ਪਈ ਜਦੋਂ ਕਿਸਮਤ ਸਾਥ ਛੱਡ ਜਾਵੇ ਇਹਦੇ ਕੀ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਨੇ, ਆਹ ਨਤੀਜਾ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋਊਗਾ।''
ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਜਿੱਥੇ ਸੰਦੀਪ ''ਸਾਰੇ ਪੁਆੜੇ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਮੈਂ ਸੀ'' ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਦਾ ਆਪਣੇ ਘਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੰਨਾ ਲਗਾਅ ਸੀ ਉਸ ਬਾਰੇ ਖੁਦ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਘਰਦਿਆਂ ਵਿਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਚਿੱਤ ਚੇਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਅੱਜ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆਂ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਦਾਦੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਫਰੀਦਕੋਟ ਵਿਖਾ ਕੇ ਆਇਆਂ।'' ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸਰੋਕਾਰ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, ''ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਪੈੱਗ ਲਾ ਕੇ ਆਇਆਂ।'' ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਫੋਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮੰਗੇਤਰ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਸਬੰਧੀ ਸੰਦੀਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, ''ਫਿਰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਮੰਗੇਤਰ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਵਾਉਣ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਤੇ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਵੀ।''
ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਜਿੱਥੇ ਸੰਦੀਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ''ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀਹਦਾ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਜਾਣ ਨੂੰ'' ਤਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਅਗਲੇ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਰੱਬ ਨੇ ਮੇਰੀ ਅਸਲ ਖੁਸ਼ੀ ਮਾਰ ਲੀ। ਮੈਂ ਅੱਗ ਲਾਉਣੀ ਸੀ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਜਾਇਦਾਦ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜਿਉਂਦਾ ਵੀ ਲਾਸ਼ ਬਣਿਆ ਪਿਆ ਸੀ।'' ਸੰਦੀਪ ਕੋਲ ਚੰਗਾ-ਚੋਖਾ ਖਾਣ-ਪੀਣ, ਕਾਰਾਂ-ਕੋਠੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ, ਪਹਿਨਣ-ਪਚਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਸਨ। ਪਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਿਰਫ ਐਨਾ ਕੁ ਕੁੱਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਬਲਕਿ ਬੰਦੇ ਦੀ ਕੋਈ ਆਨ-ਸ਼ਾਨ, ਠੁੱਕ, ਜ਼ਮੀਰ ਗੈਰਤ ਆਦਿ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਇਹ ਹੀ ਜਾਪਣ ਲੱਗ ਪਵੇ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਅਧੂਰਾ ਮਨੁੱਖ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਕੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੰਦੀਪ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਸਦੀ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਭੂਆ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ, ''ਮੇਰੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ, ਹਾਏ ਰੱਬਾ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱੱਧ ਦੋਸ਼ੀ ਉਹਦਾ ਤੇ ਭੂਆ ਦਾ ਹਾਂ, ਜੋ ਦੋਵੇਂ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਨੇ, ਉਹ ਇਹ ਦੁੱਖ ਕਿਵੇਂ ਝੱਲਣਗੀਆਂ? ਇੱਥੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਸੀ।''
ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ, ਧਰਮਾਂ-ਕਰਮਾਂ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪਛੜੇਪਣ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸੰਦੀਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਓ, ਥੋਡੇ ਨਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਏ, ਕਦੇ ਵੀ ਭੁੱਲ ਕੇ ਕਿਸੇ ਪੀਰ-ਫਕੀਰ ਦੀ ਜਗਾਹ ਪੈਲ਼ੀ ਹੋਵੇ, ਪੂਜਿਆ ਕਰੋ, ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਨਾ ਕਰਿਓ, ਨਾ ਔਤ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਅੱਖ ਰੱਖਿਓ।'' ਉਂਝ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਰੀਰਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਰੀਰਕ ਕਜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਐਨਾ ਤੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਉਹ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ 5-6 ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਜਾ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀਣ-ਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਸੰਦੀਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ''ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਗੰਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਖੁਦ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਮਰਾਂਗਾ।'' ਆਪਣੀ ਮੰਗੇਤਰ ਤੋਂ ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਮੁਆਫੀਆਂ ਮੰਗਦਾ ਹੋਇਆ ਸੰਦੀਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਰਮਨਦੀਪ ਮੈਨੂੰ ਮੁਆਫ ਕਰੀਂ, ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਹਾਂ। ਪਰ ਮੈਂ ਮਜਬੂਰ ਹਾਂ। ਤੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੀ ਖਰਾਬ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।''
ਇਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਗੱਲਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਰਜਿਤ ਕਰਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਰੱਖ ਦੇਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡਾਂਟਿਆ-ਫਿਟਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੀਚਾ ਵਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਅਗਲੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਸੰਦੀਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲਾ ਦਰਦ ਵਿੱਚੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਘੁੱਟ ਘੁੱਟ ਕੇ ਜਿਉਂ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਇਹ ਦਰਦ ਦੱਸ ਵੀ ਨੀ ਸਕਦਾ ਸੀ ਤੇ ਜੇ ਦੱਸ ਦਿੰਦਾ ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਜਿਉਂਦਿਆਂ ਨੇ ਮਰ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਘਰੇ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਵਿਆਉਣੀਆਂ ਸੀ। ਭੈਣਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵੀ। ਮੈਂ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਇਹ ਗੱਲ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਮੈਂ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰ ਉਹ ਦਰਦ ਪੀ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।''
ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਅਜਿਹੇ ਖਾਸ ਮਿੱਤਰ-ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਾਲਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਥੀਆਨਾ ਮਾਹੌਲ ਹਾਸਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਦਾ ਗੱਲਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਹੀਣਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪੇ ਤੋਂ ਡਰੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸੰਦੀਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ''ਇੱਕ ਅੰਦਰ ਡਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਐਨਾ ਡਰਾ ਤਾ ਮੈਂ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਐਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਐਨਾ ਵਧ ਗਿਆ ਸੀ, ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਬਲਾਸਟ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਲਾਸਟ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਦੇ ਧਮਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਘਰ ਵੀ ਉੱਡ ਗਿਆ।''
ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਮਝ ਪੂਰੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਦੇਣ ਦੇ ਖਾਤੇ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੁਕਸ ਨਾ ਜਾਪੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹਰ ਚੰਗੀ ਮਾੜੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਖਾਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸੰਦੀਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ''ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨੀ, ਰੱਬ ਨੇ ਮਾਰਿਆ।''
ਕਿਸੇ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਇਹ ਉਸਦਾ ਨਿੱਜੀ ਮਸਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਛੜੇ ਜਾਗੀਰੂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਵੀ ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ, ਜ਼ਮੀਨ-ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸੰਦੀਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ''ਮੈਂ ਜੇ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਾਉਂਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਾ ਸੀ। ਘਰ ਦਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਵਿਆਉਣ ਵਾਸਤੇ ਜੰਮਿਆ ਸੀ।''
ਸੰਦੀਪ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਗਲਤ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਲੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦਾ। ਉਂਝ ਉਹ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰ ਜਿਹੜੀ ਪੀੜਾ ਸਹਿਣ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਬੀਤਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਸਬੰਧੀ ਉਸਨੇ ਲਿਖਿਆ, ''ਪਰ ਉਹ ਦਰਦ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਪਤਾ ਸੀ ਜੋ ਮੈਂ ਲੈ ਕੇ ਜਿਉਂ ਰਿਹਾ ਸੀ।'' ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਧੱਕ ਕੇ ਕੰਧ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਦਮ ਘੁੱਟਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਮਰਨ-ਮਾਰਨ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਉਤਾਰੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਇਹ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਮੇਰੀ ਚੁੱਪ ਦੇ ਅੰਜ਼ਾਮ ਅਤੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਘਟੀ।''
''ਇਹ ਗੱਲ ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾਂ, ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਵਿਆਹ ਨੀ ਕਰਾਉਂਦਾ, ਉਹਦੇ ਪਿੱਛੇ ਰਾਜ ਹੁੰਦਾ।'' ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਲਾਇਸੰਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ-ਮਾੜੀਆਂ ਢਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸੰਦੀਪ ਇਸ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਭੈਣ ਦੀ ਗਾਲ ਕੱਢਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਇਹ ਕੁੱਤਾ ਸਮਾਜ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਈ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸਮਝਦਾ। ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਵੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੀ ਹਰ ਬੰਦਾ, ਵਿਆਹ ਲਈ ਪਰਫੈਕਟ ਹੋਵੇ।''
ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਜਿੱਥੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਨਿੱਜ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਿੱਜ ਨੂੰ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਬਦਜ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਾਗੀਰੂ ਸਮਾਜਾਂ ਤੋਂ ਬਗਾਵਤਾਂ ਕਰਕੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਸੰਦੀਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੀ ਪੁੱਛਦਾ ਕਿ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣਾ ਕਿ ਨਹੀਂ। ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਇਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ, ਉਹਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਏ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੋਹਤਾਜ ਨੀਂ।''
ਪਛੜੇ ਜਾਗੀਰੂ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਾਗੀਰ ਹੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਅੱਡਰੀ ਕਿਸੇ ਹੈਸੀਅਤ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ, ਬਲਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਰੋਲ਼ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਸੰਦੀਪ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ, ''ਨਾਲੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਵੀ ਸਮਝਣ ਇਹ ਗੱਲ- ਜਿਹੜਾ ਤੁਸੀਂ ਜੰਮਿਆ, ਧੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪੁੱਤ ਉਹ ਥੋਡਾ ਗੁਲਾਮ ਨੀਂ, ਉਹਦੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਏ, ਇਹ ਸਮਾਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਦਾ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਏ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਸਤੇ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਬ ਮਾਰ ਕੇ ਭੇਜਦਾ ਫਿਰ ਲੋਕੀਂ ਮਾਰਦੇ ਆ। ਇਹ ਕਿਹੜਾ ਤਰਕ ਹੋਇਆ ਲੋਕੋ ਥੋਡਾ।''
ਜਦੋਂ ਜਵਾਨੀ ਅੱਕੀ-ਸਤੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਖਤਰੇ ਸਹੇੜ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ''ਖਤਰਨਾਕ ਕਹਾਣੀ'' ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਤੋੜਾ ਝਾੜਦਾ ਹੋਇਆ ਸੰਦੀਪ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ''ਉਹ ਜਵਾਨੀ ਬੜੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੀ ਏ, ਜੋ ਜੰਮਦੀ ਏ ਮਰੀਆਂ ਆਸਾਂ ਦੇ ਸੱਥਰ 'ਤੇ।''
ਜਿਹੜੀ ''ਜਵਾਨੀ'' ''ਜੰਮਦੀ ਏ ਮਰੀਆਂ ਆਸਾਂ ਦੇ ਸੱਥਰ 'ਤੇ'' ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਜ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ, ਖੇਡਾਂ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ''ਆਸਾਂ ਦੇ ਸੱਥਰ'' ਵਿਛਾਏ ਹੋਏ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਜੇਕਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਤਮ-ਘਾਤੀ ਰਾਹ ਚੁਣਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੈ ਬਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਗੰਦੀ ਸੋਚ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆਏ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ, ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾ, ਮਿੱਤਰ-ਦੋਸਤ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬੋਲੀ ਬੋਲ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨਾਜ਼ੁਕ-ਕੋਮਲ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਵਲੂੰਧਰ ਧਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਦੁੱਖ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਹ ਗੰਦਾ-ਭੈੜਾ, ਨੀਚ ਅਤੇ ਨਖਿੱਧ ਸਮਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਸਭਨਾਂ ਹੀ ਕਿਰਤੀ-ਕਮਾਊ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਨਰਕ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੋੜ ਇਸ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਮੂਲੋਂ-ਮੁੱਢੋਂ ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਣ ਦੀ ਹੈ। ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪ ਮਰਨਾ ਇਸ ਭੈੜੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਤਕੜਿਆਂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਇੱਕ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀਆਂ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨਾਲ। ਆਪਣਿਆਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਦਲੀਲਾਂ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਡਾਂਗਾਂ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸੰਦੀਪ ਨੇ ਦਰਸਾਈਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ- ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਪਛੜੇ ਅਰਧ-ਜਾਗੀਰੂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਓਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸਭੇ ਹੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ-ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਜਾਗੀਰੂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਮੂਲੋਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਆਪਾ-ਘਾਤੀ ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭੇ ਅਤੇ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ ਵਿਖਾਇਆ ਰਸਤਾ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਾਲਮ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਚਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਮੂਲੋਂ-ਮੁੱਢੋਂ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫੇਰ ਜੇਕਰ ਅੱਜ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈਣੀ ਹੋਵੇ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੂਝਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫੇਰ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਜੂਝ ਰਹੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।